تولید جهانی شیر

در سال 1970 جمعیت کره‌ی زمین 3/6 میلیارد نفر گزارش شده است که در سال 1992 این رقم به 5/4 میلیارد نفر رسید و به نظرمی‌رسد تا سال 2030 جمعیت جهان به 10 میلیارد نفر برسد. چنین انفجاری در جمعیت جهان نیازمند افزایش قابل توجهی در تولیدات مواد غذایی دنیا می‌باشد. میزان تولید جهانی غذا هر ساله 2/3% افزایش یافته است در حالی که در مقابل آن رشد جمعیت 1/8% بوده است.
با چنین پیش فرضی تصور می‌رود که در دنیا جمعیت گاوها و تعداد گله‌های شیری سال به سال افزایش یابد. اما در حقیقت عکس این فرضیه وجود دارد. جمعیت گله‌های شیری در سراسر جهان حدود 280 میلیون رأس می‌باشد و سالانه حدود 0/3% کاهش دارد. تغییرات جمعیت گله‌های گاو در سراسر جهان متغیر است به طوری‌که بیشترین کاهش در کشورهای اروپایی بوده که حدود 6% کاهش داشته است. کانادا و ایالات متحده کاهشی در حدود 3% نشان داده‌اند در حالی که در کشورهای در حال توسعه این تغییر در جهت افزایش بوده است. دلیل این آمار تعجب‌آور در جدول 1-1 آورده شده است که نشان می‌دهد دامداران قربانی موفقیت خود در ارتباط با میزان بازده شیر به ازاء هر گاو می‌باشند که در طی سال‌ها به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش داشته است. جدول 1-1 همچنین نشان می‌دهد که تعداد گاوها در هر دامداری افزایش داشته است زیرا در بیشتر کشورها دامداری به صورت یک تجارت در آمده و از شکل سنتی قدیمی خود خارج شده است. این تغییرات در دامداری‌ها منجر به تولید بیش از حد شیر در بسیاری از کشورهای پیشرفته شده است که موجب حذف مکانیسم‌های حمایتی دولت از آن‌ها گردیده و در کشورهای اتحادیه اروپایی و کانادا باعث برقراری نظام سهمیه‌بندی شده است که تولید را محدود کرده است.
280 میلیون راس گاو در سراسر جهان بالغ بر 400 میلیون تن شیر تولید می‌کنند که سالانه حدود 110 میلیون دلار ارزش اقتصادی آن است. تولید شیر گاو در جهان 90/8% است که گاومیش و گوسفند و بز به ترتیب حدود 6%، 0/7%، 1/5%، آن را به خود اختصاص می‌دهند.
برآورد مصرف نشان می‌دهد که حدود 94% مصرف شیر در جهان به صورت شیر فراوری شده و یا محصولات شیر است (جدول 2-1).
آمار نشان می‌دهد که میزان تولید جهانی شیری که به صورت مایع مصرف می‌شود از 49% در سال 1953 به 27% کاهش داشته است. مصرف پنیر از 13% در سال 1955 به 33% در حال حاضر افزایش یافته است.
ارزش کامل شیر و فراورده‌های آن تنها در صورتی درک خواهد شد که کیفیت شیر به بهترین سطح برسد. بنابراین این مسئله مهم‌ترین امری است که هر تولیدکننده در زنجیره‌ی تولید، حمل و نقل عمل آوری و فروش باید به آن توجه کند و از بروز خطاهایی که موجب کاهش کیفیت و یا از بین رفتن ارزش شیر و فراورده‌های آن می‌شود جلوگیری نماید.

جدول 1 تغییرات تولید شیر در اتحادیه اروپا

تعداد گاوها در هر دامداری 103× تعداد دامداری‌ها 103× تولید به ازای هر گاو (کیلوگرم)	1980	1990	2000 (تخمینی)
14/3 1740 4222	19/5 1080 4606	25-30 450-500 5300

منبع: وضعیت شیر در دنیا IDF، سپتامبر 1988

جدول 2 مصرف شیر در دنیا (در سال 1987)

	برحسب تن 103×
شیر مایع	123134/6
کره	6900/5
پودر شیر بدون چربی	3998
پنیر	12223/8
پودر شیر کامل	2231/2
شیر تغلیظ شده	2923/1
کلّ شیری که به کارخانه‌های فراوری شیر تحویل داده شده است	387400

منبع مقاله :
F،HARDING؛ (1385)، شیر و کیفیت آن، دکتر گیتی کریم، دکتر ارمغان دیانی دردشتی، دکتر امیرحسین خلجی. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم